Tips (top 10) uit de chat

1. Ik heb als ambtenaar een interne klankbordgroep Dorpsgericht werken om juist met collega's vanuit alle afdelingen te bekijken hoe de participatie nog beter kunnen maken. Zij zijn ook de ogen en oren in hun afdeling.
2. Interne medewerkers laten ervaren wat participatie betekent en hoe bewoners goede input leveren. Gewoon mee doen dus. Van de start collega's betrekken en mee nemen in het (ontwikkel)traject. Dilemma's en vraagstukken voorleggen en bespreekbaar maken.
3. In Zwolle hebben we een COP van initiatieven en ambtenaren van het energietransitieteam. Dat helpt de mensen bij de gemeente ontzettend om de participatie op de agenda te zetten.
4. Eerlijkheid is ook heel belangrijk in participatie. En timing. Want als er echt niets meer te kiezen is, dan ben je mijns inziens te laat met participatie begonnen! Eerlijkheid = van meet af aan open zijn over waar bewoners wel en waar niet over mee kunnen denken / doen / beslissen.
5. Maak het aantrekkelijk voor collega's om actief mee te werken aan participatie door tijd en budget intern beschikbaar te stellen in de verschillende afdelingsbegrotingen.
6. Door binnen naar buiten te halen. De straat op met goede interviews op straat. Interview werkvelden waarin je samen aan de slag gaat werken daarbij enorm fijn.
7. Wij hebben het afgelopen jaar een groep van experts vanuit NEN op het vlak van participatie gefaciliteerd om een toetsingskader te schrijven. Dat gaat dus niet over 'hoe doe je participatie', maar 'hoe krijg ik inzicht in de kwaliteit van (voorgenomen) participatietrajecten'.
8. Start open en zet niet direct jouw participatie-strategie strak neer: Vraag hoe de mensen in een wijk mee willen doen. Ik ben er he-le-maal voor om eerst in een wijk te gaan horen wat zij belangrijk vinden. Misschien is dat wel een gezamenlijke moestuin. Begin daar. En bouw dan uit tot je een keer bij energietransitie komt. We moeten af van de deadlines en de tijdsdruk van "zoveel woningen van het aardgas in 2030". Alleen dan kan je echt met inwoners samenwerken.
9. Zoek mensen in de wijk die iets met duurzaamheid doen of hebben gedaan. Motiveer die om iets gezamenlijks van de grond te trekken. Toon als gemeente dat je er stevig achter staat. We moeten af van de deadlines en de tijdsdruk van "zoveel woningen van het aardgas in 2030". Alleen dan kan je echt met inwoners samenwerken.
10. Kunnen we 'participatie' beschouwen als 'samenwerken'? Iedere partij in een opgave heeft een rol, kennis, ervaring en belangen. Burgers zijn nu ook een partij. Altijd al, maar met het uitroepen van de 'participatiesamenleving' is het opeens 'formeel' geworden. Alleen staat hun positie, gek genoeg, vaak ter discussie. Terwijl we de positie van alle andere partijen niet ter discussie stellen. En met burgers aan tafel ontstaan juist zoveel nieuwe kansen en inzichten.

Wat is er nog meer in de chat gezegd?

• Zoek ook binnen je eigen gemeentelijke organisatie de mensen die participatie WEL leuk vinden. En ga met hen aan de slag!
• Gemeenten werken te veel vanuit de top-down strategie. Je komt bij de bewoner achter de voordeur, daar maakt de bewoner de dienst uit. Strategie moet dus bottom-up zijn.
• Participatie is interessant als je vroegtijdig mee kan denken/praten over beeldvorming/planvorming maar bij aardgasvrij is de keuze/het besluit al gemaakt. Waar kan de participatie dan nog over gaan (vanuit bewonersperspectief)?
• Iedereen heeft het over bewonersparticipatie maar niemand heeft het over eigenarenparticipatie.
• Het gevolg is dat met name in grotere steden de particuliere verhuurders (eigenaren die bepalen maar geen bewoner zijn) niet betrokken worden. Eerst inzicht in de werkelijke eigendomsverhoudingen hebben is cruciaal om te weten met wie je allemaal aan tafel moet gaan. Inzicht hierin ontbreekt helaas veelal bij gemeenten.
• We hebben elke twee weken een coördinatiegroep van alle samenwerkende partners als gemeente, woningbouwcooperatie en onze bewoners cooperatie. Samen organiseren we webinars.
• Ondersteuning voor de 'enthousiaste' burger, die het leuk vindt. Samenwerking van onze coöperatie met de gemeente Zwolle en de woningbouwcoöperaties. Zorg dus dat je een goed bewonersinitiatief ondersteunt en helpt met professionaliseren.
• Samen mee de straat op om in gesprek te gaan met bewoners! Laat bewonersinitiatieven hun drijfveren en projecten presenteren aan de ambtenaren.
• Hoezo is de beslissing al genomen voordat je met bewoners gaat praten? Je kunt toch prima gesprekken voeren over uitgangspunten, verschillende scenario's, koppelkansen, rol van bewoners, mogelijkheid van eigen coöperatie, etc.
• Aargasvrij-ready wijken geeft inwoners ook meer het gevoel dat er nog wat te kiezen blijft, dus goed om daar op in te gaan.
• Samenwerken met initiatieven: koplopers mobiliseren ook weer de middengroepen.
• Webinars, website, kleine maatregelen (RRE), energiecoaches, klussenteams, energieboxen, maatwerkscans om te isoleren, .....
• Ook naar verschillende groepen bewoners gaan. Niet alleen naar de 'bekende' bewonersorganisaties.
• Kijk wat voor leefstyltypes in een bepaalde wijk wonen en pas daarop je communicatie aan. Sommige bereik je heel gemakkelijk met alleen mailen, anderen moet je persoonlijk aanspreken of via de school van de kinderen.
• Er is geen één burger!
• Laat koplopers intensiever meedoen, bijvoorbeeld in projectontwikkeling warmteoplossing, en bedenk participatiemiddelen die passen voor de middengroepen.
• Energiecoaches (vrijwillige bewoners die zich kunnen inleven in gewone bewoners die nog niet al te duurzaam zijn) verleiden om energieambassadeur te worden en de hoeveelheid mensen die meedoen helpt vergroten.
• Mooie woorden over participatie, maar bewoners willen graag zien dat gemeenten hun wensen honeren en daar hun plannen op aanpassen. Daar lopen bewoners in de meeste gemeenten tegenaan. Hun wensen worden vaak niet echt serieus genomen omdat gemeenten hun plannen willen doorzetten.
• Gemeenteraad kaders geven? Raad gééft kaders.
• Klankbordgroep is afstand. Bewoners moeten mede-eigenaar van proces zijn en het liefst ook mede-eigenaar van de toegepaste techniek
• Het einddoel staat vast bij aardgasvrije wijken maar er zijn vele wegen naar dat einddoel en ook een weging van wat je belangrijk vindt: kosten, CO2-besparing, grootschaligheid of zoveel mogelijk participatie etc. Uiteindelijk zijn er niet zo heel veel technische oplossingen, die worden gedicteerd door wat er kan. Maar over het hoe en het vormgeven van het proces is veel te bespreken.
• Wat absoluut nodig is volgens mij, is eerst een erkenning vanuit de gemeente dat je die burgers een rol wil geven. En dan, afhankelijk van mogelijkheden, ook voor budget zorgen zodat de bewoners zich kunnen scholen en meedoen. Bij een aantal gemeenten zie je dat bewoners bijvoorbeeld een rol krijgen als energieregisseur, dus buurtexpertise wordt ingekocht.
• Misschien bewoners bevragen wat hun wensen zijn en wat zij belangrijk vinden? Nu is het vaak sterk asset-gedreven en bepalen de nutsbedrijven wat er gebeurt. De markt levert warmteproducten of installaties om warmte te genereren, afnemers kiezen een product dat bij hun portemonnee en leefwijze past, de politiek wil meer duurzaamheid en minder gas in deze leverancier-klant interactie. Dit moet de overheid bij de markt afdwingen en dit niet afdwingen bij de afnemers door hen in een wijkaanpak of warmtenet-keurslijf te dwingen. Dat is vragen om weerstand en moeilijkheden.
• De ervaring van de Woonbond is dat huurders nog niet of nauwelijks (kunnen) participeren in de wijkaanpak naar aardgasvrije wijken.
• Keuzevrijheid voor bewoners wordt het best geborgd door niet met z'n allen voor elke wijk of kavel concessies uit te gaan schrijven. Zorg dat een bewoner daadwerkelijk wat te kiezen heeft en niet gedwongen wordt voor de ene of de andere technologische oplossing te gaan.
• Als kleine gemeente kunnen wij niets met de wijkgerichte aanpak. Zie het stuk https://klimaatverbond.nl/publicatie/whitepaper-van-klimaatakkoord-naar-keukentafel/. Super verhelderend!
• Wat geweldig! De participatiewet gecombineerd met de energietransitie: arbeidslozen helpen aan een baan, inclusief opleiding, die in de eigen buurt aan de slag kunnen!

Getipte documenten en links

• Artikel over een onderzoek naar of online tools inzetten leidt tot meer inclusiviteit in participatie 
• Wil je aan de slag met verduurzamen gespikkeld bezit in kwetsbare wijken? 
• Goed samenwerken met bewonersinitiatieven? Wordt een Warmteschap
• Zie over participatie in en draagvlak voor oplossingen in een wijk deblog 'Niet inspraak, maar vooral meedoen geeft draagvlak'
• Een handige tool die je helpt gemotiveerde bewoners te vinden is de Slimme Wijken Tool.
• Een video over hoe ze in Haarlem samenwerken in co-creatie (gemeente/bewoners) met bijvoorbeeld een betaalde projectleider uit de buurt. 
• Met het bewonersspel HIER begint het voor de wijk op een positieve manier een meedenkgroep samenstellen
• De participatie-aanpak van de gemeente Bronkhorst die ze hebben ontwikkeld rond de Omgevingswet