PAW in de praktijk: Nieuwolda - Wagenborgen

17-02-2021
10574 keer bekeken

In 46 gemeenten wordt binnen proeftuinen gewerkt aan het aardgasvrij maken van een woonwijk, dorp of buurt. Hoe pak je dat aan, een wijk aardgasvrij maken? In deze rubriek gaan we op zoek naar antwoorden.

Een one-size-fits-all-aanpak werkt niet

Het is niet eenvoudig om op het Groninger platteland huizen aardgasvrij te maken. Er is sprake van een grote diversiteit aan huizen, waardoor een one-size-fits-all-aanpak niet werkt. Daar komt bij dat de woonquote (het deel van het inkomen dat mensen aan woonlasten betalen) in de regio hoog is, vaak wel meer dan 30 procent. Hierdoor is financiële ruimte om te verduurzamen vaak beperkt. Bij de proeftuin Nieuwborgen.net gaat het daarom om het nemen van kleine stapjes en maatwerk. “Zo kan iedereen op eigen tempo meedoen en worden mensen enthousiast”, vertelt projectleider Johan Duut.

Kleine stapjes

In Nieuwolda (gemeente Oldambt) en Wagenborgen (gemeente Eemsdelta) werken ze stap voor stap aan een aardgasvrije toekomst, volgens de weg van de geleidelijkheid. Duut: “Uit onderzoeken blijkt - en dat merken we zelf ook in projecten als deze – dat ‘aardgasvrij’ voor veel mensen een hele grote stap is.” “Inwoners weten soms niet goed waar ze moeten beginnen”, vult Annegreet Blanken (taakgroepleider Communicatie en Draagvlak) aan. “Wij zijn ook daarom begonnen met kleine stapjes.” 

Inwoners werden vanaf het allereerste moment betrokken bij het project. Tijdens een tweetal druk bezochte bijeenkomsten, kregen zij de mogelijkheid om zelf de randvoorwaarden te benoemen voor het project. Duut: “Veel aanwezigen waren nogal verbaasd. Ze dachten dat ze een kant-en-klaar plan gepresenteerd kregen. Wij vonden het juist belangrijk om eerst van de inwoners te horen waaraan dat plan moest voldoen. We zien hen in feite als onze opdrachtgever, we doen het voor hen. Tijdens die bijeenkomsten kwam naar voren dat inwoners maatwerk en flexibiliteit belangrijk vonden. Op basis hiervan zijn we met een klankbordgroep van ongeveer vijftien zogenaamde Koplopers uit beide dorpen verder ons huiswerk gaan doen. We zien de Koplopers nu regelmatig en we brengen de proeftuin samen met hen verder.” 

Van aardgas naar groen gas

Dit leidde tot een plan waarbij de inwoners van aardgas naar groen gas overstappen. Allereerst gaan zij op aardgas besparen, waarna zij in 2022 de mogelijkheid krijgen om voor groen gas te kiezen. Duut: “Groen gas is beperkt beschikbaar in Nederland. Het is belangrijk dat we er zuinig mee omspringen. We willen daarom het gasverbruik binnen de proeftuin met gemiddeld 25 procent omlaag brengen en voor wat overblijft, groen gas gebruiken. Hierbij helpen we de inwoners stap voor stap om gas te besparen.” 

Als eerste stap kunnen inwoners van Nieuwolda en Wagenborgen een Bespaartas aanvragen. In die Bespaartas zit voor 50 euro aan spullen waarmee zij gas kunnen besparen, zoals deurdrangers, tochtstrips en radiatorfolie. Blanken: “Dat kan al een mooie eerste besparing opleveren. Mensen kunnen zelf kiezen wat zij in de tas willen, zodat er niets op de plank blijft liggen. Maatwerk dus, waar mensen om hebben gevraagd.” Inmiddels zijn er al meer dan 350 Bespaartassen opgehaald of bezorgd door medewerkers van het projectteam. Zij zien het uitdelen van de tassen als een mooie mogelijkheid om ook in het coronatijdperk toch even persoonlijk contact te maken met de inwoners. Blanken: “Onze ervaring is dat dit persoonlijke contact het beste werkt. We hadden verschillende soorten contactmomenten gepland: grote bijeenkomsten, bijeenkomsten per wijk of straat en keukentafelgesprekken. Door de coronarichtlijnen kon dit niet doorgaan. We hebben het toen met een webinar en online vragenuur geprobeerd, maar daar was weinig belangstelling voor. We brengen de Bespaartassen daarom nu zelf rond en nemen daar dan ook echt even de tijd voor. Dit is nu het enige moment dat we elkaar even in de ogen kunnen kijken, al is het bij de voordeur. Dat is heel belangrijk om vertrouwen te winnen.”  

Padwiezer

Als volgende stap kunnen de inwoners gebruik maken van de ‘Padwiezer’, Gronings voor routeplanner. Hierin staan paden met verschillende mogelijkheden om aardgas te besparen en advies te krijgen. De eerste twee paden van de Padwiezer, Verken en Start, zijn nu voor alle woonadressen van Nieuwolda en Wagenborgen beschikbaar. Hierin staan eenvoudige mogelijkheden om aardgas en geld te besparen. Woningeigenaren kunnen in het eerste pad ook advies inwinnen, zoals over financieringsmogelijkheden. De inwoners krijgen hiervoor een financiële bijdrage (€ 495 voor huurwoningen en € 1.845 voor ieder ander woonadres).

Hierna komen de laatste twee paden van de Padwiezer in zicht. Duut: “Die twee paden gaan we nu eerst uitproberen bij zogenaamde Verkennerswoningen, waarvoor in één dag meer woningeigenaren zich hebben opgegeven dan we verwacht hadden. Genoeg animo dus. In deze paden maken we grotere aanpassingen mogelijk om aardgas te besparen. Hierbij gaat het bijvoorbeeld om isolatie en duurzame installaties. De financiële bijdrage vanuit Nieuwborgen.net vullen we aan tot € 5.000. We gaan testen of de Padwiezer werkt zoals we bedacht hebben. Met wat voor budget hebben we dan te maken? Hoeveel begeleiding hebben mensen nodig? Als die test slaagt, gaan we dat ook openstellen voor andere huishoudens.” 

Iedereen kiest zijn eigen route

Inwoners bepalen zelf welke maatregelen zij nemen. Duut: “Iedereen kiest zelf zijn eigen pad om aardgas te besparen. Die route is afhankelijk van wat technisch gezien bij de woning past. Die aanpak sluit goed aan op de grote diversiteit aan woningen in de regio, variërend van kleine arbeiderswoningen tot villa’s en boerderijen. Mensen kunnen bovendien rekening houden met hun individuele situatie. Als iemand bijvoorbeeld gepland heeft om de zolder te verbouwen, dan is het handig om daar alvast te beginnen met isoleren.” De Verkenners contracteren zelf de aannemer of installateur. Deze moet wel aan bepaalde kwaliteitseisen voldoen. Duut: “Wij gaan daar niet tussen zitten. Dat is niet onze rol. Wel kunnen wij Verkenners in contact brengen met een mogelijke partij. En zullen wij hen tijdens het proces zoveel mogelijk helpen, ondersteunen en faciliteren. En we zijn ook in nauw overleg met de aannemers en installateurs over wat we in de proeftuin willen bereiken. Alle partijen willen we mee krijgen in de transitie.” 

Ook huurders kunnen meedoen met een groot deel van de eerste twee paden. Duut: “Over de grote maatregelen zijn we nog in overleg met Woonstichting Groninger Huis.” De corporatie heeft reeds met de betreffende gemeenten afgesproken dat ze alle woningen op een bepaald moment energiezuinig gaat maken. “Hierbij gaat het om een langjarige afspraak”, vertelt Laura Broekhuizen, bestuurder van Groninger Huis. “Voor deze proeftuin zullen we een stapje extra zetten. Maatregelen die we sowieso zouden nemen – maar in een ander tijdvak – gaan we hier versneld doorvoeren. Het is namelijk een prachtig plan waar we graag aan meewerken.” 

Belemmeringen

Hiervoor moet eerst nog wel twee stevige belemmeringen worden weggenomen, waarvoor de proeftuin medewerking van Den Haag nodig heeft. Duut: ”Een belangrijk uitgangspunt voor projectsucces is woonlastenneutraliteit – anders krijg je bewoners niet mee. En dan zie je dat er twee dingen zijn die tegen ons werken. Op aardgas wordt belasting geheven die de energietransitie moet helpen betalen. Diezelfde belasting wordt ook op groen gas gelegd. Dat bemoeilijkt een kostenneutrale overstap naar groen gas voor de consument enorm. We zouden daarom graag zien dat de belasting op groen gas hiervan losgekoppeld wordt.”

Duut:  “Daarnaast zien we dat de SDE+ subsidie de productie van groen gas veel minder ondersteunt dan de productie van elektriciteit. Hierdoor is het voor de biogasproducent een stuk minder aantrekkelijk om groen gas te maken in plaats van groene stroom. En dat terwijl groen gas een stuk duurzamer is dan groene elektriciteit uit biogas. We vinden dan ook dat Den Haag boter bij de vis moet doen. Wij zijn een Rijksproeftuin, we – en met ons ook andere proeftuinen en woonwijken – hebben hulp van het Rijk nodig om dit project te laten slagen. De belasting- en subsidiemaatregelen zijn weeffouten. Onze proeftuin levert die les. Laten we daar dan ook samen de conclusies uit trekken. We organiseren daarom binnenkort een conferentie voor een aantal volksvertegenwoordigers om hen van de problematiek bewust te maken. Laten we de kaders zo veranderen dat niet alleen wij, maar ook andere woonwijken met succes de transitie kunnen uitvoeren.”

Afbeeldingen

X (voorheen Twitter)

Cookie-instellingen