Factsheet AVG: stroomschema en stroomversnelling

12-10-2022
2771 keer bekeken

Blijf op de hoogte

Op de hoogte blijven van het nieuws op deze pagina? Log in of maak een account aan. Klik op de knop 'VOLGEN' bovenaan deze pagina. Dan krijg je bericht als er iets op deze pagina wijzigt. 
 

Ik wil een account

 

Bescherming van persoonsgegevens is een belangrijk aandachtspunt bij de aardgasvrij-opgave. Als gemeente besteed je hier liefst vooraan in het proces aandacht aan. Welke gegevens kun je daarbij nu wel en niet opslaan en gebruiken? Factsheet AVG van het Programma Aardgasvrije Wijken biedt overzicht.

Behoefte van gemeenten

Madeleine Michiels en Regina Koning zijn beiden thematrekker op het gebied van juridica bij het interbestuurlijke Programma Aardgasvrije Wijken. Madeleine is dit vanuit het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Regina vanuit het Kennis- en leerprogramma dat door de VNG wordt getrokken. Zij hebben zich in de afgelopen maanden gebogen over de behoeften van gemeenten als het gaat om het opslaan en gebruik van gegevens bij het aardgasvrij maken van wijken. “Het is vooral Madeleine die de tekst van het factsheet heeft geschreven en geschaafd, hoor”, wil Regina op voorhand kwijt. Aan Madeleine dan ook eerst het woord.

Serieus signaal

“De Algemene Verordening Gegevensbescherming gaat over de privacy van de burger”, vertelt Madeleine. “Je kunt niet zomaar gegevens gebruiken en opslaan, daar zijn allemaal restricties voor. Maar gemeenten hebben taken te vervullen. Zo hebben ze een regiefunctie in de energietransitie. Gemeenten hebben daarvoor bepaalde gegevens nodig, anders kunnen ze geen plannen maken en uitvoeren. En dus moeten ze een grondslag hebben om die gegevens te verkrijgen en daarmee iets te doen. Een van de eerste signalen die we kregen was dat er informatie nodig is over waar aardgasaansluitingen zijn. Die informatie is beschikbaar bij de netbeheerder. Maar de netbeheerder mag die informatie niet geven. Het is dan een grote omweg om via de burger die data op te vragen. Een heel serieus signaal dat we eerst zijn gaan uitdiepen.”

Madeleine heeft aan zo’n dertien gemeenten gevraagd: waar lopen jullie tegenaan bij het opslaan en gebruik van data? “De beleidscollega’s van Binnenlandse Zaken wilden weten wat gemeenten nodig hebben. We hebben de proeftuinengemeenten gevraagd dat zo te onderbouwen dat wij de beleidscollega’s de juiste informatie konden geven. De uitwerking is hun verantwoordelijkheid, onze verantwoordelijkheid vanuit het themateam is om de behoeften van gemeenten maximaal onderbouwd in beeld te brengen.”

Wat zeker wel kan

De verdiepende analyse waarmee het traject van de factsheet begon, leidt dus enerzijds tot een aantal beleidsmatige vraagstukken. Anderzijds willen de thematrekkers gemeenten overzicht geven van wat op dit moment mogelijk is bij het opslaan en gebruik van data. “Gemeenten zijn allemaal het wiel aan het uitvinden”, aldus Regina. “Bij de opgave van aardgasvrij komt verschillende wetgeving bij elkaar. Vaak is niet duidelijk hoe die wetgeving zich verhoudt tot de opgave. Dit komt aan elke collegetafel naar boven. Daarom dachten we: Als we nu opschrijven wat wij ervan weten, dan kunnen gemeenten dat als uitgangspunt gebruiken en op basis daarvan hun eigen afweging maken. De factsheet is dan ook bedoeld om te laten zien wat niet, maar vooral ook wat wel kan.”

Toestemming van bewoners

De factsheet geeft in grote lijnen antwoorden op drie belangrijke vragen. Het eerste is antwoord op de vraag of gemeenten de informatie die zij op een bepaald moment ophalen, op andere momenten met andere doeleinden ook kunnen gebruiken of dat daar elke keer opnieuw toestemming voor nodig is. Dat laatste is het geval. Bovendien moet die toestemming aan voorwaarden voldoen. De toestemming moet ‘vrijelijk gegeven, ondubbelzinnig, geïnformeerd en specifiek’ zijn.

“Wat we willen als PAW is bewustwording creëren bij gemeenten”, aldus Regina. “Wanneer gemeenten met deze grondslag aan de slag gaan, begeven ze zich in de AVG-omgeving en daar zijn eisen aan gesteld. Denk daarom vooraan in het proces goed na welke informatie je nodig hebt op welke momenten en raadpleeg de gemeentelijke privacy-specialist op tijd. En maak voor betrokken bewoners duidelijk hoe persoonsgegevens verwerkt worden en met welk doel. Het is ingewikkeld, er moet veel aandacht aan besteed worden. Maar al dat voorwerk komt later in het proces naar je toe.”

Data die voorhanden zijn

Een tweede belangrijk antwoord is het antwoord op de vraag wat in de huidige wet- en regelgeving wel mogelijk is, welke data er voorhanden zijn en gebruikt mogen worden. “Gemeenten hebben allerlei gegevens nodig om plannen en businesscases te maken, zoals over aardgasaansluitingen en verbruik”, aldus Madeleine. “Maar verbruiksgegevens hoeven niet op het niveau van individuele huishoudens te worden verzameld. Voor het berekenen van een businesscase is het voldoende om gegevens te hebben over groepen huizen. Dit soort data is voorhanden, bijvoorbeeld via de Datavoorziening Energietransitie Gebouwde Omgeving, de Startanalyse en de Klimaatmonitor. Met de hyperlinks in de factsheet kun je er snel en makkelijk komen.”

Er zijn overigens ook zaken die nog niet kunnen. Zo zijn er nog geen grondslagen voor het verkrijgen van gegevens van eigenaren die geen bewoner zijn, zoals bij particuliere verhuur, en gegevens over de aansluiting van gebouwen op warmte- en andere energiebronnen. Mogelijk komen deze grondslagen er in toekomstige wetgeving.

Het overzicht bespaart gemeenten veel uitzoekwerk, verwacht Madeleine. “De factsheet is bedoeld als stroomschema én stroomversnelling. Gemeenten kunnen aan de hand daarvan zien welke informatie er al is, waar ze die kunnen vinden en wat ze wel en niet kunnen gebruiken. Hopelijk is de factsheet daarbij een startpunt voor een gesprek over het AVG-deel van de aardgasvrij-opgave. Ons advies: ga er zorgvuldig mee om. Dat is ook wat de burger van je verwacht.” 

Informatie uit participatie

Het derde punt in de factsheet betreft de gegevens die samenhangen met participatie. “Participatie is een belangrijke pijler in de Omgevingswet en het Klimaatakkoord”, vertelt Regina. “Daarin wordt geregeld dat gemeenten belanghebbenden tijdig betrekken en meenemen. In dat participatieproces wordt veel informatie opgehaald bij bewoners. Gemeenten willen die gegevens blijven gebruiken in het planproces. Daarvoor heb je dan wel weer toestemming nodig van de bewoners. En dan ben je weer bij de vraag: met welk doel gebruik je de gegevens? Daar moet je van tevoren duidelijk over zijn. Het punt is niet of de gemeente de data heeft, het punt is of de gemeente ze mag gebruiken. Het gaat over de grondslag van de privacy. In een op het oog simpel vraagstuk komen grote belangen samen.”

Bekijk de Factsheet AVG

Afbeeldingen

X (voorheen Twitter)

Cookie-instellingen