Buurkracht verbindt bewoners en ondersteunt hen bij het verbeteren van hun buurt ­– en is dan ook onderdeel van de Participatiecoalitie. “Afgelopen zeven jaar hebben we in vele buurten en gemeenten laten zien hoe bewoners, ondersteund door Buurkracht, hun wijk duurzamer, mooier en veiliger kunnen maken”, zegt Woudstra. “We waren aanvankelijk alleen gericht op energiebesparing, maar zagen dat buurten onze tools en aanpakken ook aangrepen om andere thema’s op te pakken. Dat toont de enorme potentie van een sterke bewonersorganisatie. In de Omgevingswet zie je ook dat participatie een belangrijk element is. De gemeente heeft er dus enorm veel baat bij dat bewonersorganisaties zich professioneel ontwikkelen en meer kunnen opvangen en doen.”

Bottum-up starten en verspreiden

Woudstra ziet dat de focus bij de energietransitie vooral ligt op de technische, beleidsmatige kant. “Vaak wordt vergeten dat een democratisch proces bij de energietransitie hoort. Daarom doe je de energietransitie sámen met bewoners. Zíj moeten maatregelen treffen in hún huis en hún gasaansluiting opzeggen. Je kunt dat niet van bovenaf opleggen; dit is geen Noord-Korea. En als je dat wel probeert, zie je dat buurten in opstand komen. Wat wél werkt, is een participatieproces inzetten; bewoners zelf een plan laten maken voor een aardgasvrije wijk.”

In tien verschillende wijken hielp Buurkracht bewoners al bij de planvorming. Uit die ervaringen ziet Woudstra dat gemeenten aan drie voorwaarden moeten voldoen zodat alle bewoners meedoen:

• Stap voor stap handelen
  “Als beleidsmaker zit je heel anders in de energietransitie dan bewoners. Jij voelt de urgentie, zij horen vooral abstracte zaken, ingewikkelde termen en complexe verhalen over warmtepompen zonder dat duidelijk is wat dit voor hen betekent. Je moet dus anders communiceren en beseffen dat bewoners tijd nodig hebben om mee te komen. Help bij de materie en geef tijd om in te lezen én om maatregelen te treffen. Spreek bijvoorbeeld af dat ze tien jaar hebben om over te schakelen naar aardgasvrij. Dat geeft lucht. Bovendien zien we dat mensen toch eerder in actie schieten.”
• Zorg voor een duidelijk en intensief proces
  “Je moet vertrouwen opbouwen. Met een buurtbijeenkomst ben je er niet. In een intensief participatieproces zorg je voor vertrouwen. Dat kost tijd en geld, maar we zien dat het veel oplevert. Want als bewoners zelf met een plan komen, zie je dat het draagvlak groter is om de wijk aardgasvrij te maken. Je hoeft dat participatieproces maar één of twee keer goed te overdenken; je kunt het daarna ook in andere wijken inzetten. En als je het goed doet, zie je dat goed voorbeeld doet volgen. Zo kun je later dus toch versnellen.”
• De wijkaanpak verbreden
  “Vaak zie je dat steeds dezelfde mensen de kar trekken, terwijl anderen ook best willen bijdragen. Het wordt ze alleen niet gevraagd. Die mensen moet je bevragen en activeren op hun thema. Iedereen vindt namelijk zijn of haar buurt belangrijk, maar niet elk thema. Je moet daarom de verbinding leggen met wat die bewoners wél interessant vinden. Met online tools als enquêtes en apps zie je wat er leeft en kun je bewoners verbinden en betrekken bij projecten in de wijk. Bewoners worden zo actiever in hun wijk en willen daardoor eerder meedenken over het aardgasvrij maken van die wijk.”

Met deze drie voorwaarden zorg je volgens Woudstra voor een watervaleffect. “Ga maar na: als de buren van nummer 1 meedoen, volgen de buren van nummers 2 en 3 sneller. Dat werkt versterkend en aanstekelijk, want steeds meer mensen en wijken gaan meedoen. Uiteindelijk groei je toe naar een bewonersorganisatie die steeds groter, breder en professioneler wordt en als volwaardig stakeholder aan tafel komt.”