Maarten Schurink: Maak integraal werken niet het domein van enkelen, maar van iedereen

Hoe pak je dat aan, een wijk aardgasvrij maken? Op deze pagina vind je verschillende voorbeelden uit de praktijk.

In 66 proeftuinen wordt gewerkt aan het aardgasvrij maken van een woonwijk, buurt of dorp. Tussen 2018 en 2030 doen we in het hele land veel noodzakelijke ervaring op. Hier lees je erover!

‘Integraal werken is geen doel an sich. Het krijgt pas betekenis als resultaat van werken vanuit perspectief van inwoners.’ Maarten Schurink (secretaris-generaal, ministerie van BZK) geeft zijn visie in het kader van de warmtetransitie en vertelt hoe hij in zijn ministerie integraal werken vormgeeft

Foto: ministerie van BZK

Voordat we integraal werken aansnijden: hoe kijk je aan tegen het verloop van de warmtetransitie in Nederland?

"We hebben belangrijke stappen gezet met het Programma Aardgasvrije Wijken (PAW), maar we staan toch echt nog aan het begin. Er is nog onvoldoende bewustzijn dat de warmtetransitie van iedereen verandering vraagt. Maar ik ben optimistisch en vertrouw dat het, met het nieuwe kabinet en hun klimaatambitie, de komende jaren sneller gaat. Dankzij PAW leren we wat werkt en wat niet, hoe we de mensen in de wijken kunnen meenemen, en weten we bijvoorbeeld dat een hybride warmtepomp als tussenstap helemaal zo slecht niet is. De basis ligt er."

Is er op het ministerie van BZK aandacht voor integraal werken in het kader van de warmtetransitie?

"Ja en nee. Mijn stellige overtuiging is dat integraal werken geen doel an sich moet zijn. Platgezegd: trek het breed dan gebeurt er geen reet. Een term als ‘integraal werken’ krijgt pas betekenis door het resultaat dat het oplevert voor de mensen voor wie we het doen. Inwoners van een wijk maken dagelijks keuzes: trek ik een trui aan of zet ik de verwarming een graad hoger? Vervang ik de cv-ketel of kies ik voor een warmtepomp? Die ervaren niet dat ze in een warmtetransitie zitten, ze willen gewoon fijn wonen, werken en ontspannen. Daarom moeten we bij de overheid goed samenwerken én de focus leggen op de inwoners en sociale verbanden in een wijk.  Als je werkt vanuit dat perspectief, werk je automatisch integraal.

Inwoners ervaren niet dat ze in een warmtetransitie zitten. Die willen gewoon fijn wonen.

Hoe stimuleer jij het werken vanuit het perspectief van de burger als secretaris-generaal?

"Door in gesprekken die ik voer concreet te maken wat de gevolgen zijn voor de inwoners. De meest krachtige vraag vind ik: zou jij zelf in de wijk gaan wonen die je wilt bouwen? Wat zouden voor jou randvoorwaarden zijn om er te willen wonen? Het stelt mensen direct in staat door de ogen van inwoners te kijken. Verder ga ik op werkbezoek met collega’s. Ik stimuleer het delen van verhalen over hoe het is om voor meer dan één domein te werken. En ik praat regelmatig met gemeenten over hoe we onze steden en dorpen kunnen vernieuwen in het kader van de warmtetransitie, met de gevolgen voor de inwoners voorop. Daarnaast probeer ik alle vraagstukken in het ruimtelijke domein, samen met de andere secretarissen-generaal van de ministeries, bij elkaar te brengen. We koppelen bijvoorbeeld de klimaattransitie aan de stikstoftransitie van stedelijk en landelijk gebied. Niet omdat koppelen op abstract niveau een goed idee is, maar zodat we onszelf dwingen te kijken naar wat het betekent voor mensen in zo’n gebied."

Is integraal werken eigenlijk vanzelfsprekend voor jou?

"Jawel, maar ik zit in een luxepositie. Het is mijn taak om opgaven en afdelingen te verbinden en het grotere plaatje te zien. Voor mensen die inhoudelijk diep in dossiers zitten, is het soms moeilijker om uit te zoomen. Een beleidsmedewerker die als taak heeft zo snel mogelijk tot afspraken te komen om zoveel mogelijk woningen te bouwen, wordt niet blij van een secretaris-generaal of wethouder die over zijn schouder meekijkt en zegt ‘ja, maar het moet wel aan al deze eisen voldoen’. Dat spanningsveld kan best pittig zijn voor medewerkers. Het is een flinke uitdaging om zowel te focussen op het resultaat als regelmatig uit te zoomen om het grotere plaatje te zien."

Zijn er nog meer uitdagingen waar je tegenaan loopt?

"Onze budgetten zijn doorgaans bestemd voor een specifiek domein en heel precies toebedeeld. Het is een uitdaging om bijvoorbeeld budgetten voor woningbouw, bereikbaarheid en natuur bij elkaar te brengen, ten bate van integrale resultaten. We proberen dit op te lossen door onder meer experimenteerruimte te creëren en budgetten structureel te bundelen. En in het coalitieakkoord is een deel van het budget voor bereikbaarheid nu expliciet gekoppeld aan de ontsluiting van woningbouwlocaties. Daar ben ik heel opgetogen over."

Voor mensen die inhoudelijk diep in dossiers zitten, is het soms moeilijker om uit te zoomen.

En wat zie je als een succes?

"Ik vind het grootste succes, dat we met het Programma Aardgasvrije Wijken aan het leren zijn hoe de warmtetransitie moet. We weten inmiddels meer over hoe we woningeigenaren meekrijgen in de warmtetransitie, wat ze spannend vinden, wat het van ze vraagt en wanneer de hakken in het zand gaan. Dat was precies de bedoeling in aanloop naar de grote investeringsimpuls van dit nieuwe kabinet."

Er zijn parallellen te trekken tussen je functie als secretaris-generaal en die van gemeentesecretarissen. Wat wil je hen meegeven?

"Maak integraal werken niet tot het domein van enkelen, maar van iedereen. Toen ik zelf gemeentesecretaris was, heb ik er expliciet niet voor gekozen een nieuwe organisatielaag verantwoordelijk te maken voor integraal werken. Ik wilde dat zowel de wethouder, als de wijkregisseur en de leefstijlcoach van de GGD het belang ervan inzagen om buiten hun eigen koker te kijken. Hoe we dat deden? We zijn het gewoonweg gaan doen. Mijn oud-collega Erik Gerritsen zei: ‘Pas als je het ervaart, verander je.’ En ik geloof daarin. Collega’s bij het rijk moeten dus fysiek en mentaal de wijken induiken; en we moeten met elkaar in gesprek blijven zodat we het perspectief van inwoners behouden. Gemeenten hebben het voordeel dat ze dichterbij inwoners staan, dus gemeentesecretarissen: ga dat contact aan. Ik zie nieuwsgierigheid als de sleutel voor een succesvolle warmtetransitie. Kijk waar inwoners tegenaan lopen en wat een oplossing zou kunnen zijn. Dat is onze verantwoordelijkheid als overheid. Zo kunnen we verschil maken."

Ik zie nieuwsgierigheid als de sleutel voor een succesvolle warmtetransitie.

Maarten Schurink (1975) is sinds 1 maart 2018 secretaris-generaal van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Hij was eerder onder meer gemeentesecretaris van Dordrecht en Utrecht en voorzitter Raad van Bestuur van de Sociale Verzekeringsbank.

Afbeeldingen

Cookie-instellingen