Podcast 'Samen onderweg naar een aardgasvrije wijk' - Een inclusieve energietransitie

Samen maken we Nederland stap voor stap aardgasvrij.

Het programma aardgasvrije wijken neemt regelmatig podcasts op. Je wordt meegenomen langs inspirerende voorbeelden van initiatieven en projecten door burgers of beleidsmakers van gemeenten, ministeries of andere overheden. Luister maar eens!

In deze podcast zijn we op bezoek bij de gemeente Arnhem. De gemeente Arnhem werkt vanuit de gedachte dat energie bereikbaar moet zijn voor iedereen. Dit doen zij onder meer door samen te werken met Bureau Ruimtekoers.

Dit bureau betrekt op een bijzondere manier de buurt of wijk bij de leefomgeving, want zij creëren via collectieve kunstprojecten en events saamhorigheid en betrokkenheid bij de leefomgeving.

Volgens de gemeente Arnhem is er extra inspanning nodig om een inclusieve energietransitie te realiseren en om te voorkomen dat mensen door de energietransitie in de financiële problemen komen. Of er zelfs voor te zorgen dat financiële problemen verlicht worden. Om mensen te bereiken is het belangrijk aan te sluiten bij het leven in de wijk, en met oprechte interesse gesprekken aan te gaan. Kijk waar je kunt aanhaken bij bestaande trajecten en initiatieven en neem hierin een faciliterende/ondersteunende rol in. Ook is het belangrijk om collega’s uit het sociale domein te bereiken. Hierbij is het belangrijk om in contact te staan met deze collega’s en dat je ervoor zorgt dat jouw boodschap en doelen aansluiten bij waar je collega’s mee bezig zijn.

Volgens de gemeente Arnhem is er extra inspanning nodig om een inclusieve energietransitie te realiseren en om te voorkomen dat mensen door de energietransitie in de financiële problemen komen. Of er zelfs voor te zorgen dat financiële problemen verlicht worden. Om mensen te bereiken is het belangrijk aan te sluiten bij het leven in de wijk, en met oprechte interesse gesprekken aan te gaan. Kijk waar je kunt aanhaken bij bestaande trajecten en initiatieven en neem hierin een faciliterende/ondersteunende rol in. Ook is het belangrijk om collega’s uit het sociale domein te bereiken. Hierbij is het belangrijk om in contact te staan met deze collega’s en dat je ervoor zorgt dat jouw boodschap en doelen aansluiten bij waar je collega’s mee bezig zijn.

Beluister de podcast via deze link.

Klik op 'Lees meer' voor de transcriptie van deze podcast. 


00:00:00
Intro/Outro: Welkom bij onze podcastserie 'Op weg naar aardgasvrij'. Elke aflevering neemt een projectleider van ons Kennis- en leerprogramma Aardgasvrije Wijken ons mee in de transitie. We gaan in gesprek met mensen die onderweg zijn hun gemeente aardgasvrij te maken. Luister mee als zij ons vertellen over hun projecten, ervaringen en plannen.

00:00:20
René Schellekens: Welkom, fijn dat je luistert. Ik ben René Schellekens, senior beleidsmedewerker en verbonden aan het thema 'verbinden van opgaven' binnen het programma aardgasvrije wijken. In een aantal podcasts nemen we je mee langs onderwerpen die raken aan de aardgasvrije opgave. We onderzoeken welke opgaven samenkomen in de wijk, hoe die elkaar kunnen versterken en het draagvlak in de buurt kunnen vergroten. In deze podcast pakken we in het bijzonder de verbinding met armoede en sociale cohesie bij de kop.

00:00:51
René Schellekens: Vandaag zijn we op bezoek bij de gemeente Arnhem. We zijn in het stadhuis van Arnhem en ik spreek daar met Betty Jacobi, senior bestuursadviseur bij de gemeente Arnhem, en Yosser Dekker, directeur en programmamaker van Bureau Ruimtekoers. Welkom Betty en Yosser.

00:01:07
Betty Jacobi: Goedemorgen.

00:01:08
René Schellekens: Fijn dat we hier mogen langskomen. Betty, Arnhem kiest voor een inclusieve energietransitie, hoe doen jullie dat? En wat betekent het voor jou en voor Arnhem?

00:01:19
Betty Jacobi: Als eerste, inclusieve energietransitie, dat is dus heel breed en wat bij ons voorop staat is dat iedereen mee moet kunnen doen. Op het moment dat dat je vertrekpunt is, dan loop je er al snel tegen aan van: oké, hoe gaan we dat doen en wat is de stand van zaken nu? En dan blijkt gewoon dat één van de grote hobbels is dat mensen met een smalle portemonnee of in een kwetsbare situatie, die lopen tegen van alles aan, onder andere bijvoorbeeld de energie, want dat is mijn vakgebied waar ik dan werk, maar bijvoorbeeld ook mensen met diverse culturele achtergronden die een beetje op achterstand staan. En als dat onze uitgangspunt is, dan moeten we extra inspanning verrichten. Dus dat is waar we mee bezig zijn.

00:02:06
René Schellekens: En waarom is dat zo belangrijk?

00:02:09
Betty Jacobi: Er ligt een behoorlijke opgave vanuit de energietransitie. Dat moeten we met elkaar doen en ook voor elkaar doen. Dus dat is groot en dan probeer je hem te versmallen en praktisch te maken. En zo nu en dan is dat knap ingewikkeld, en zo nu en dan eenvoudig.

00:02:27
René Schellekens: Want jij werkt zelf niet in het sociale domein?

00:02:29
Betty Jacobi: Nee, dat klopt. Het fysieke domein.

00:02:32
René Schellekens: Hoe leg je die verbinding?

00:02:33
Betty Jacobi: Nou ja, soms denk ik wel eens van: de verbinding intern is lastiger dan de verbinding buiten leggen. Dat is gewoon veel met elkaar in gesprek gaan, en kijken hoe het nu werkt en waar kun je aanhaken. Wat je wel ziet is, is dat bepaalde wijken wel over elkaar heen buitelen. Dat is in ieder geval ons vertrekpunt vanuit de energietransitie; dat we dat niet willen en we het liefst willen aanhaken bij bestaande trajecten. Dan moet je ook wel wat in de aanbieding hebben. Nou, dat hebben we geregeld en nu nog kijken van: hoe kun je op een goede manier bij de leefwereld van de bewoners aansluiten?

00:03:11
René Schellekens: Ja, want merken de mensen in de wijk dat je dat gezamenlijk oppakt, die onderwerpen?

00:03:16
Betty Jacobi: Dat moeten ze gaan merken. We hebben wel drie pilots gedraaid. Dat was wel een zoektocht, maar we hebben mooie resultaten bereikt, dus daar borduren we op verder. We hebben een plan van aanpak: ‘Arnhemse aanpak energiearmoede’. De insteek is nu voor het stookseizoen 2021/2022, om fors in te zetten op diverse trajecten, maar wel kijkend naar de buurt, het op te pakken.

00:03:48
René Schellekens: Je hebt drie pilots lopen?

00:03:49
Betty Jacobi: Nee, die hebben gelopen, die zijn afgerond.

00:03:52
René Schellekens: Oké, kun je daar twee of drie van de belangrijkste leerpunten uit pikken?

00:03:57
Betty Jacobi: Nou ja, dat de buurten en de wijken in Arnhem behoorlijk verschillend zijn. Dat wisten we, maar dat hebben we ook weer goed ervaren. We hebben bijvoorbeeld de Geitenkamp in Arnhem. Nou, dat is echt wel een wijk in de buurt met een eigen identiteit, daar moet je goed naar kijken. Want als in een bepaalde straat iets gebeurt, dan weet iedereen dat. Maar je hebt ook wijken en buurten, bijvoorbeeld in Immerloo, daar heb je een aantal flats staan en daar zitten iets van 90 nationaliteiten. Dus als je daar iemand bereikt, dan heb je rest nog niet te pakken. Dat is wel mooi, wat de wijkmanager ook zei van: joh, je kan niet praten van een buurt daar. Een flat is al een wijk op zich. Dus dat vraagt een hele andere aanpak. En dan moet je echt goed kijken naar het soort DNA van de wijk en de buurt.

00:04:53
René Schellekens: En wat maakt een onderwerp als armoede daarin zo belangrijk?

00:04:57
Betty Jacobi: Nou, je kan ook best wel een stukje gaan oplossen en op het moment dat er wat lucht in de hoofden ontstaat en je kan zien van: hé, je kan, met energie en met maatregelen die helemaal niet zwaar en moeilijk zijn, een verschil gaan maken met behulp van energiecoaches bijvoorbeeld. Gemiddeld rekenen wij rond de 200 of 250 euro bezuinigen. Maar we hebben ook wel uitschieters van 600 euro per jaar. En het mooie wat je dan ziet, is dat de bewoners zoiets hebben van: hé, maar ik kan zelf iets doen en ik kan zelf aan die knoppen draaien of de deur dichtdoen of de bank bij de verwarming wegzetten. Dan zie je de empowerment: dan staan de hoofden ook meer om wat zwaardere gesprekken aan te gaan van: op termijn moeten we van het gas af. Maar je haalt ze ieder geval wat meer naar het punt van bewustwording en we hebben bijvoorbeeld met die pilot een bewoner in de Geitenkamp die zoiets had van: ja, ik vind het wel mooi, ik wil mijn kinderen ook het goede voorbeeld geven en ik wil zelfs dat gesprek met de coöperatie aangaan om zonnepanelen op het dak te leggen, dan maar een tientje per maand meer. Dus dat zijn hele mooie gesprekken. En de zoektocht van: hé, hoe werkt dat dan en hoe gaat dat, dat loopt volop en gaan gewoon door.

00:06:20
René Schellekens: Want juist die beeldvorming en het begrip?  Yosser, volgens mij speel jij daar ook een rol in. Of kun jij daar een rol in spelen?

00:06:26
Yosser Dekker: Nou, ik denk wel dat wat Betty net zegt over het aansluiten bij de leefwereld van mensen voor wie het doen, dat dat heel belangrijk is. Ik denk dat er in dit specifieke onderwerp, in de energietransitie en armoede, er heel veel aanbod wordt ontwikkeld over hoe je huizen kunt verduurzamen en er de ene innovatie en de andere innovatie is. Het gaat maar door, wat fantastisch is. Maar waar het wel aan ontbreekt, zijn manieren hoe we dat aanbod dan bij de mensen krijgen. En zitten de mensen wel te wachten op dat aanbod? Ik denk dat we daarin nog heel veel kunnen leren. Net als wat Betty net zegt: kijk, een wijk als Immerloo, daar zijn inderdaad allemaal flats. En iedere flat is een wijk. Ieder appartement is een aparte benadering. Als je het beschouwt vanuit hier, we zitten nu in het stadhuis, even geassocieerd. Wat wij dan doen, is wij gaan toch kijken waar er netwerken liggen die niet zichtbaar zijn. Wij zijn bijvoorbeeld dan in Immerloo en in Malburg, de aangrenzende wijk, ingetrokken en we kwamen erachter dat er heel veel inwoners zich organiseren aan de hand van textiel. Er zijn zoveel mensen die textiel maken.

00:07:42
René Schellekens: Hoe? Hoe kwam je erachter?

00:07:43
Yosser Dekker: Door naar de buurtkapper te gaan en door op te letten. Er waren veel naaistudio's. Er was ook een clubje bij het wijkcentrum van de inwoners, die bezig waren met het maken van borduurstukjes. Dat vonden wij heel erg interessant. Dus je ziet een enorme flat met allemaal appartementen, met allemaal individuen en gezinnen. Hebben die meer samenhang dan dat ze in hetzelfde flatgebouw zitten? In eerste instantie lijkt het van niet en er zijn eigenlijk heel veel mensen bezig om dat wel voor elkaar te krijgen. De inwoners zijn er ook mee bezig. Er zijn allemaal van die clubjes en daar hebben we onze eigenlijk bij uitgenodigd van: wat top dat jullie jezelf hier organiseren aan de hand van iets wat je zelf heel erg leuk vindt, namelijk vanuit eigen motivatie, textiel maken. In Arnhem is een modeontwerper actief, dat is Pauline van Dongen en zij maakt zonnestof. Zo noemt ze dat. Dat is een nieuw soort textiel met zonnecellen daarin, waaraan je je telefoon kunt opladen. Dat is best wel innovatief, dus best wel nieuw. Het is nog wel in een soort van super beginfase. Normaal zouden ze dat doen in een laboratorium, bij TNO met witte jassen et cetera. Maar ja, samen hebben we een project vormgegeven waarin we in workshops zonnestof maken, zijn gaan aanbieden bij al deze clubjes mensen die we hebben gevonden, die zich organiseren rondom textiel maken. Wat je daar zag, was wel fascinerend, want Paulien werkt met flexibele zonnecellen, dat is heel erg nieuw. Daar hebben we strookjes van geknipt en als je die dan in je handen hebt, dat is flexibel en dat beweegt en in één keer heb je een zonnecel in je handen. Dat is heel nieuw, want normaal zie je de zonnecellen op daken ver weg, anoniem, meestal ook lelijk, vinden mensen en wat doen die dingen nou eigenlijk? En in één keer heb je dat gewoon heel concreet in je handen en dat veroorzaakt dan een hele exploratie in het hoofd met mensen van: hé, wat kan ik hier allemaal mee doen? Ik kan het verwerken tot textiel, dat kan een gordijn worden in mijn huis, dit kan een stuk van mijn kleding worden, dit kan van alles worden. Op die manier zetten we eigenlijk heel erg inwoners aan, om verder na te denken over het duurzaam leven dan ze voorheen deden.

00:09:57
René Schellekens: Wat doet dat voor jullie, zo'n project? Betty?

00:09:59
Betty Jacobi: Ja, ik vind dat hartstikke mooi, want je zit echt in de leefwereld van de mensen en je maakt iets wat best wel anoniem is, zichtbaar. En ook leuk, want het mag ook best wel leuk zijn. Ja precies en dat is voor ambtenaren ook wel lastig, want iets leuks en zo'n zware opgave van: hoe moeten we daarmee omgaan? Dus ik kijk en loop graag mee met dat soort projecten. Het haalt ons ook een beetje uit een bubbel, want recent is ook een rapport van instituut Verwey-Jonker en het klimaatverbond opgeleverd. En dat gaat dan inderdaad op weg naar een inclusieve energietransitie. Mensen met verschillende culturele achtergronden, die blijven op afstand. We kunnen ze niet goed bereiken. We hebben ook meegedaan en meegewerkt aan het onderzoek in Immerloo met bewoners en met de energiebank. Het klimaatverbond zat er ook bij en we hadden een gesprek over: wat is energie besparen? Nou, wat is energie? Wij hadden het vanuit onze bubbel heel erg over isoleren en allerlei maatregelen. En die bewoners: nou, ik zag ze via Teams nota bene echt met de armen over elkaar gaan zitten, een soort verdedigende houding. Ja, dan komt er weer zo'n energiebedrijf langs de deuren en die proberen energie te verkopen. Daar hadden wij nooit aan gedacht, dat associatie met energie en energiebedrijven een negatieve associatie opleverde. Dus dat is zo van: hoe goed kennen wij onze bewoners en wat er speelt en wat er leeft? Nou ja, dat was voor mij een enorme eyeopener. Met dit soort projecten, er loopt nu een project met de voedselbank en Ruimtekoers. Ja, we hebben het heel erg over ze, maar niet met ze over dit soort thema's. We helpen elkaar en het is één van de denk- en oplossingsrichtingen zodat iedereen mee kan doen.

00:11:59
René Schellekens: En zo'n project, die betrekt dan mensen op een andere manier bij het onderwerp energie dan dat je meteen gaat denken aan: er komt iemand energie verkopen aan mij.

00:12:08
Betty Jacobi: Ja, je hebt het over toekomst, ze horen heel veel via hun kinderen. We dachten het al, maar dat merkte je ook. Dat komt ook uit het rapport naar voren. Het heeft ook heel erg met vertrouwen te maken. En op het moment dat er een ambtenaar gaat vertellen hoe je het moet doen, zelfs ik heb daar ook wel last van. Want wie ben jij om te zeggen dat ik dat moet gaan doen? Nou, dat geldt natuurlijk voor iedereen hier in Arnhem. Dus via kinderen of via een kunstproject, dat werkt gewoon veel beter en ook iemand die luistert.

00:12:43
Yosser Dekker: Ja, maar ik denk dat het achterliggende ervan is, dat het gaat over het vertrouwen en dat je je echt interesseert in de leefwereld van mensen met wie je wil gaan werken. Dat is wat wij heel erg doen: wij zetten echt antropologische methodes in om die leefwereld in kaart te brengen.

00:12:59
René Schellekens: Maar ik kan me ook wel voorstellen, Yosser en Betty, dat als je zo'n project opzet, dat je een soort begrip krijgt van: waar hebben we het over als we het hebben over energie? Mensen krijgen er meer een gevoel bij, maar juist door zo'n project op te zetten, krijg je ook sociale cohesie in zo'n wijk, mensen die allemaal met textiel bezig zijn.

00:13:16
Yosser Dekker: Ja, maar er is dus ook al sociale cohesie. Dat vind ik ook heel belangrijk om te beseffen en daar sluiten we eigenlijk op aan. Dus wij bedenken ook helemaal niks nieuws. Wij kijken gewoon heel goed wat er is. We gaan op zoek naar cultuurdragers, zo noemen we dat. Dus als we een project beginnen, zijn we altijd op zoek naar de iconen, dat kunnen mensen zijn, beelden, symbolen, feesten, rituelen, andere rituelen zijn, het kan van alles zijn. Vaak, op iedere plek, is er een vorm van sociale cohesie te vinden. En ja, ook hebben veel mensen vaak het gevoel van: er mag hier meer sociale cohesie zijn. En wat wij dan proberen te doen, is onszelf aan te bieden als één van de puzzelstukjes waarmee we de gehele puzzel moeten maken met elkaar. Wij hebben toevallig het puzzelstukje dat gaat over faciliteren. Gelukkig zijn er heel veel andere mensen die ook een puzzelstukje hebben. Die proberen we allemaal uit te nodigen via de voor hun bekende kanalen om mee te gaan doen. Eigenlijk nodigen wij onszelf uit, want al die puzzelstukjes zijn er al. Wij komen soort van met een puzzelstukje aanzetten. Op die manier probeer je een heel gelijkwaardig gesprek te organiseren gedurende zo'n project. Dus we zijn aan het weven met zonnecellen. Hoe meer mensen die zonnecellen in hun handen hebben, dan ontstaat er een heel gesprek. Daarin proberen we gelijkwaardigheid in te brengen, door iedereen te benaderen als een expert van de eigen omgeving. Dus wij zijn toevallig een expert facilitator en Paulien is expert van de zonnecel in textiel. Maar gelukkig zijn er heel veel andere experts. Die zijn expert van de eigen kleding, van eigen gordijnen, van het eigen huis, van eigen dit en eigen dat. Zo hebben we eigenlijk een gesprek als experts vanuit een gedeelde fascinatie. Al die gesprekken, die verzamelen we. Dus alle inzichten et cetera, die verzamelen we. En die kunnen we eigenlijk gebruiken om een eventueel volgend programma weer te ontwerpen. En tegelijkertijd leidt het echt tot mensen die enthousiast zijn om er zelf mee aan de slag te gaan.

00:15:16
Betty Jacobi: Want je zegt van een nieuwe sociale cohesie. Maar het is eerder nieuw voor ambtenaren dan voor wijken en buurten.

00:15:29
René Schellekens: Hoe ga je daar als ambtenaar mee om?

00:15:31
Betty Jacobi: Het is best wel lastig, want wij bedenken toch wel graag iets nieuws en dan toch nog steeds, al zeggen we van niet, we doen echt ons best. Maar het is nog niet onze eerste natuur om van bovenaf te zeggen: we gaan het zus en zo doen. Dat is best wel lastig, omdat dan inderdaad intern te brengen van: als we daar en daar aansluiten, dan kunnen we de mensen, de bewoners, ook echt bereiken. Ik zeg ook altijd van: je moet er gewoon naar toe en kijken hoe dat werkt en hoe dat gaat. En het ook een kans geven. Dus op het moment dat het dan gebeurt van: we hebben het nou één keer gedaan en dan stopt het. Nee, dan moet je door, dat heeft ook weer met vertrouwen te maken. Ik word gezien, ik word gehoord en dan aanhaken. Dus het is echt een samenspel tussen overheid, bewoners, maar ook intermediairs. En Bureau Ruimtekoers is naar mijn idee een mooie intermediair.

00:16:28
René Schellekens: Want als je juist kijkt naar het onderwerp vertrouwen, want je wil zo'n wijk ook aardgasvrij maken, hoe neem je dat mee in het proces? Blijf je altijd trouw aan die gedachte van: het moet aardgas vrij worden? Is dat iets waarvan je aan het begin van het traject al zegt van: nou, dat is ook één van de doelen die we nastreven?

00:16:46
Betty Jacobi: Ja, ik moet mijn werk ook kunnen verantwoorden, dus ik houd dat altijd vast. Maar bijvoorbeeld zo'n rapport als Verwey-Jonker, dat helpt mij ook om intern te zeggen: jongens, A: het is een lange adem, je kan het niet vandaag op morgen gelijk veranderen. En daarnaast: sluit aan bij die leefwereld, want dan bereik je de mensen. Dat kan via zo'n project zijn, maar dat kan ook via groen zijn, de moestuintjes. Die zijn bekend in dat wereldje. Ook van ambtenaren, dat je via groenprojecten de mensen en de bewoners bereikt. Als je inderdaad vanuit verschillende invalshoeken kijkt: wat speelt er in die wijk, wat speelt er in die buurt? Dan op zoek gaat naar: hoe kan ik de bewoners bereiken? En dat kan soms dus heel anders zijn dan vanuit je fysieke werkterrein en dat is soms moeilijk om intern te verkopen.

00:17:42
René Schellekens: Juist dat interne, dat vind ik ook wel interessant, want je komt zelf uit het fysieke domein en het sociale domein moet je betrekken. Hebben zij dan ook het gevoel van: nou, we gaan bezig met een aardgasvrije wijk en dat is voor ons als sociaal domein ook interessant om hier in mee te gaan in dit traject, of hoe doe je dat?

00:18:02
Betty Jacobi: Nou, dat hele grote verhaal vertel ik er niet meteen direct ‘zwaar’ bij. Ik kijk naar bijvoorbeeld collega's die met trajecten bezig zijn, bijvoorbeeld vroeg op de huishoudens af, die inderdaad zwaar in de problemen zitten. En dan zeg ik van: jongens, ik heb een aanbod voor jullie, ik kan ondersteunend zijn. Vervolgens kom je vanzelf wel op het gesprek van: ik werk vanuit dat terrein met die en die opgave en hoe mooi is dat, dat we elkaar kunnen ondersteunen daarin. Dus ik heb gewoon een aantrekkelijk aanbod waar ze niks voor hoeven te doen en het kan in de toolbox erbij, bijvoorbeeld de vijf bezoeken van energiecoaches of een sociale coach erbij. Dus je moet de boodschap op een manier neerzetten en framen dat het aansluit bij waar je collega's mee bezig zijn.

00:18:56
René Schellekens: En dan worden ze heel gelukkig van jouw aanbod?

00:18:57
Betty Jacobi: Niet altijd, nee. Want dan zeggen ze fantastisch en succes er mee. Fantastisch, wat je doet, maar ik heb het te druk, want ze zien dat ook vrij snel als extra werk. Dat vergt gewoon ook tijd, wat je buiten bij de bewoners probeert te doen. Ook intern gewoon elkaar opzoeken en de gesprekken aangaan.

00:19:14
René Schellekens: Heb je het gevoel dat dat....

00:19:16
Betty Jacobi: Het gaat steeds beter.

00:19:17
René Schellekens: Ja?

00:19:18
Betty Jacobi: Absoluut, ja, ja.

00:19:19
René Schellekens: En zit 'm dat in contacten, in zijn algemeenheid, in persoonlijke contacten die je hebt, of is het iets wat in het beleid van de gemeente zit?

00:19:29
Betty Jacobi: Bij de ene loop je wat makkelijker naar binnen toe dan de andere. Dat heeft iedereen en soms moet je ook dingen uitproberen. Als je dan succes hebt, dan gaat het wat makkelijker. De urgentie ligt er gewoon ook, omdat heel veel huishoudens gewoon meer in de problemen komen. De aantallen nemen gewoon toe. Dus we moeten gewoon op zoek naar slimme en een goede oplossingen en wij zijn één van die puzzelstukjes.

00:19:59
René Schellekens: Als je nu kijkt, Yosser, mensen die in armoede leven, als je de literatuur erop naslaat, die hebben vaak de ruimte niet in een hoofd om met allerlei andere dingen bezig te zijn, hoe heb jij dan manieren om die ruimte wel te creëren? Of hoe doe je dat?

00:20:13
Yosser Dekker: Armoede is natuurlijk een ontzettend vertakt probleem. Het gaat over van alles. Maar waar ik wel in geloof, is vormen van cultuurparticipatie toepassen. Er is ook ontzettend veel onderzoek gedaan naar cultuurparticipatie en de kracht ervan. Mensen ontwikkelen zelfvertrouwen en veerkracht. Alleen de drempel om natuurlijk mee te doen met cultuurparticipatie is natuurlijk dan weer heel hoog. Omdat mensen altijd het hoofd vol hebben of letterlijk geen energie meer hebben om nog iets extra's te doen. De gemeente Arnhem heeft wel een nieuw armoedebeleid vastgesteld, ongeveer een half jaar, driekwart jaar geleden. In het armoedebeleid staat ook dat de gemeente graag wil blijven toetsen of het beleid nog aansluit. Wij hebben een project ontworpen waarmee we de toetsing eigenlijk vormgeven. We hebben twee theatermakers bereid gevonden en zij zijn als vrijwilliger aan de slag gegaan bij de voedselbank. En we zijn eigenlijk in de leefwereld gedoken van: nou zo ver als het mogelijk is om mensen die leven in armoede. Je kan niet zomaar de leefwereld van iemand in armoede induiken, want het staat niet op hun voorhoofd geschreven. Maar je weet wel dat mensen die een kans hebben bij een voedselbank een armoedige situatie ervaren en dat zijn vaak ook de mensen die toch wel iets van schaamte voorbij zijn, want schaamte is een enorm groot probleem als het gaat over armoede. Niemand wil het natuurlijk zijn en niemand wil dat iemand het weet. En daar zijn we contacten gaan leggen; bij de voedselbank, dus bij de uitgifte. En toen zijn we eigenlijk begonnen met liedjes. Wij geloven in de kracht van muziek, iedereen heeft wel iets met muziek en welke situatie dan ook, het is een super universele taal. Dus een emotionele taal. Dat doen we bij de voedselbank, maar nu ook bij de tweedehandswinkel To Switch. En daar werken zij als medewerker, als vrijwilliger en zijn zij liedjes aan het ophalen. Dus ze hebben kaarten ontworpen die mensen mee naar huis nemen, dan weer terug kunnen inleveren bij ons met een favoriete nummer. De theatermakers spelen dat dan voor hen via een videootje, dat komt weer op YouTube. Zo delen we dat dan weer terug. En zo ontstaat er eigenlijk een hele interessante relatie die niet gaat over armoede, maar wel gaat over een stuk emotie en een gesprek. Het doel is om met deze mensen, te kijken wie er enthousiast is om mee te gaan in een proces richting uiteindelijk misschien een theatervoorstelling. Het is wel heel mooi als we daar komen, het is niet per se het doel. Het doel is namelijk dat we het proces met elkaar aangaan en ik geloof heel erg in dat wanneer je een gesprek hebt waar meer explosieve vormen in zitten, dus waardoor je een beetje wordt uitgedaagd om verder na te denken dan je manifeste behoeften, maar om bij je latente behoeften te komen, dat die heel waardevol kunnen zijn voor het aanscherpen van het armoedebeleid door de gemeente Arnhem. Dus wij reflecteren ook op ons proces met de gemeente Arnhem. Iedere twee maanden hebben we een groot overleg en dan delen we onze inzichten en resultaten. Ik geloof er heel erg in dat het echt een nieuwe vorm van participatie is, als ik het zo mag noemen, een vorm van hoe betrek je nou inwoners et cetera, en we moeten echt een beetje verder dan het systeemplafond en lauwe koffie en via dezelfde inwoners die altijd dezelfde dingen komen vertellen. En dan is er iemand die zegt: vink, ik heb geparticipeerd. Daarmee deel je gewoon niet je echte behoeftes. Sterker nog, het beleid wat daaruit voortkomt, is niet voor iedereen. Het kan gewoon niet. En ik denk dat de grote opgave waar we voor staan is die we net bespreken, over armoede en energie. Maar er is eigenlijk iets onderliggend en daar hebben we het niet over gehad, is dat er gewoon een groot wantrouwen is naar de overheid, vanuit burgers. Dat is denk ik het echte probleem. Dat probleem ga je alleen verhelpen wanneer je je als overheid echt interesseert in je burgers en je transparant en opener wordt. Ik denk dat deze manieren die we nu vertellen al een goeie stap zijn.

00:24:18
René Schellekens: Nou hartstikke mooi! Even ook aan jou, Betty...

00:24:23
Betty Jacobi: Ik hoorde lauwe koffie.

00:24:25
René Schellekens: Die was niet slecht.

00:24:28
Betty Jacobi: Het is wel mooi hoe dat dan omschreven wordt, het werken bij de gemeente.

00:24:30
René Schellekens: Ja, nou, ik denk dat veel mensen die hier naar luisteren zich daar wel in herkennen.

00:24:34
Betty Jacobi: Je zag de glimlach ook op mijn gezicht.

00:24:38
René Schellekens: Precies. Maar ik hoor je ook een woord als cultuurparticipatie gebruiken, en dat zijn andere woorden dan in het fysieke domein worden gebruikt. Dus die connectie tussen fysiek en sociaal domein: is daar ook nog een woordenboek bij nodig, bij wijze van spreken?

00:24:53
Betty Jacobi: Ja, zeker, dat gaat echt stukken beter als je het vergelijkt met vijf jaar geleden. Dat samenwerken en met elkaar in gesprek blijven, dat is gewoon heel erg belangrijk. Maar dit soort projecten helpen wel om één been sociaal en één been fysiek zichtbaar te maken. Waar hebben we het nou eigenlijk over? Want ja, dat is puur systeem, al die lijntjes en die vakjes en dat hebben we zelf gecreëerd, dus we kunnen het zelf ook weer gaan oplossen. Dus ja.

00:25:31
Yosser Dekker: Het is wel beter als voorheen, maar er is nog wel een enorme vorm van hokjes denken.

00:25:38
Betty Jacobi: Soms denk ik ook dat dat weer wat erger wordt en ik weet niet of corona daaraan bijgedragen heeft. Ik vind het wel lastiger, ik mis de wandelgang gesprekken. Ik ben iemand van de wandelgangen en het organisch werken. Dus soms heb ik ook wel het gevoel van: oh, zoveel stappen terug, want het moet allemaal efficiënt via de camera gedeeld worden. Dus dat is wel lastig.

00:26:03
René Schellekens: Ik wilde afsluiten met nog aan jullie allebei de vraag te stellen van: er zijn veel gemeenten die met deze onderwerpen bezig zijn, heb je nog heel kort iets waarvan je zegt van: nou, als je aan de slag gaat met energie, armoede, sociale cohesie, dit moet je zeker meenemen of hier moet je op letten?

00:26:23
Betty Jacobi: Vooral dat er meer meerdere wegen zijn die naar een oplossing leiden en dat we dat echt met elkaar moeten doen en durven. En het mag ook best leuk zijn of vooral leuk zijn. Een heel mooi voorbeeld vind ik toch met dat zonnestof. Dat wat op een dak ligt, is vrij abstract en een stukje techniek, wat is dat nou? Maar dat je dat tastbaar in je handen hebt en ruiken, voelen en proeven, zeg ik altijd. Dat geldt ook voor de energietransitie.

00:26:55
René Schellekens: Yosser, heb jij nog een mooie uitsmijter?

00:26:58
Yosser Dekker: Ik denk dat het heel belangrijk is om met elkaar tastbare toekomstbeelden te maken. Dat is heel erg wat wij doen. Dat we de mensen uitnodigen om na te denken over hun eigen toekomst en die ook zelf vorm te geven, dus een stuk eigen regie krijgen op hetgeen wat ze maken en wat ze kunnen maken. Dat proberen we in onze projecten echt vorm te geven, dat we echt samen iets maken. Dat creëert het gevoel van eigenaarschap op je problemen, maar ook op je oplossing. En ik denk dat als we dat meer in die hokjes gaan krijgen, binnen de grote instellingen en overheden, dat we echt de cross overs moeten gaan maken tussen al die verschillende domeinen en hokjes. Kijk, wij werken vanuit cultuur, ontwerpen en kunst, dat is ons vertrekpunt en van daaruit zijn we continu verbinding aan het maken. Wat we dan veel meer gaan zien, is dat die kracht van die kunstenaars en kracht van cultuur gewoon heel veel waarde hebben. Als we dat meer gaan inzetten, dan worden die oplossingen tastbaarder, de problemen worden opener, mensen worden enthousiasmeert, het wordt wat toegankelijker en je gaat ook de diversiteit inzetten in plaats van dat te zien als een probleem. Bij diversiteit hebben we het dan over de inwoners, dat zijn allemaal individuen. Maar dat is eigenlijk een kracht, dus die kan je allemaal meenemen. Dat waren 26 uitsmijters.

00:28:16
René Schellekens: Dank je wel! Ik vond het in elk geval hartstikke interessant. Bedankt dat wij hier mogen zijn. Dan zijn we hiermee aan het eind gekomen van deze aflevering. Naast deze podcast organiseren wij vanuit het programma Aardgasvrije Wijken nog tal van andere activiteiten. Als je meer informatie wil of je wil aanmelden voor de nieuwsbrief, bijeenkomsten of leerkringen, dan kun je naar www.aardgasvrijewijken.nl gaan. Bedankt voor het luisteren en tot de volgende keer!

00:28:53
Intro/Outro: Deze podcast is opgenomen in opdracht van het Kennis- en leerprogramma als onderdeel van het programma Aardgasvrije Wijken. Dank aan alle mensen die voor en achter de schermen hebben meegewerkt. Deze en andere afleveringen kunnen worden teruggeluisterd op www.aardgasvrijewijken.nl.

 

Afbeeldingen

Cookie-instellingen